Jak radzić sobie z emocjami pacjentek w trakcie wizyty w gabinecie ginekologicznym?

Opublikowano: 19.08.19

Czym są emocje?

Emocje, to uczucia towarzyszące nam w danej chwili. Są z każdym z nas od dnia urodzin przez całe życie. Pojawiają się nagle i są powiązane z sytuacją w jakiej w danej chwili się znajdujemy lub mogą być skoncentrowane wokół myśli dotyczącej danego tematu. Oglądając bardzo ciekawy film możemy czuć podekscytowanie, gdy mamy lęk wysokości a wspięliśmy się wysoko w góry możemy poczuć strach, gdy widzimy uśmiech swojego dziecka czujemy radość, a w sytuacji, gdy stracimy kogoś bliskiego odczuwamy smutek. Można powiedzieć, że emocje są odpowiedziami na to, co spotykamy na swojej drodze. W słowniku zamieszczonym w podręczniku „Psychologia” (Strelau i Doliński; 2008; Maruszewski, Doliński, Łukaszewski, Marszał ,Wiśniewska, 2008) można znaleźć definicję: „Emocja to subiektywny stan psychiczny, uruchamiający priorytet dla związanego z nią programu działania. Odczuwaniu emocji towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz specyficzne zachowania”. Możemy z tego wnioskować, że emocje zawsze w człowieku reakcję.   Do emocji podstawowych możemy zaliczyć m.in: strach, złość, smutek, radość, zaskoczenie czy wstręt. W dalszej części pracy zostaną opisane emocje najczęściej spotykane w pracy lekarza ginekologa.

>Emocje pacjentów w zawodzie lekarza ginekologa

Emocje odgrywają bardzo ważną rolę w życiu każdego człowieka. Lekarz ginekolog ze względu na specyfikę swojej pracy na co dzień obcuje z innymi ludźmi, którzy odczuwają emocje: ze swoimi pacjentami, ich mężami czy innymi członkami rodziny. Przez te częste kontakty bardzo często bywa świadkiem emocjonalnych zachowań swoich podopiecznych. Emocje mogą być związane z ciążą i jej przebiegiem, ze zdiagnozowaniem choroby ale także mogą być spowodowane zmęczeniem czy niecierpliwością pacjentów. Bardzo często w Polsce negatywne emocje w służbie zdrowia są odpowiedzią na brak odpowiedniej ilości specjalistów, czasem oczekiwania na wizytę czy warunkami panującymi w danej placówce medycznej. Lekarz ginekolog chcąc nie chcąc musi mierzyć się z emocjami innych ludzi. Jak sobie z tym poradzić?

Jeśli zależy Ci na dobrych opiniach o Tobie jako lekarzu i Twoim gabinecie lub placówce nie możesz  pozostać wobec nich obojętny.

Radość

Radość – stan emocjonalny, który wyraża w świadomości uczucie całkowitego spełnienia. Jest synonimem szczęścia w rozumieniu potocznym towarzyszącym zabawie, zadowoleniu lub satysfakcji z przeżywanych doznań, wykonywanych czynności lub przywoływanych w pamięci wspomnień[1].

Jest to zdecydowanie najprzyjemniejsze uczucie, z którym możemy mieć do czynienia w gabinecie ginekologicznym. Radość to uczucie towarzyszące najczęściej przekazywaniu dobrej nowiny, którą jest np. ciąża czy ustąpienie objawów choroby. Jeśli pacjentka jest szczęśliwa, nie pozostaje nam nic innego jak ucieszyć się jej szczęściem i uśmiechnąć się. Według badania TNS OBOP (2012r.)  „Czego oczekują pacjentki – czyli kobieta u ginekologa” ponad 32% pacjentek uznaje umiejętność stworzenia odpowiedniej, atmosfery podczas badania za decydujący czynnik wpływający na wybór lekarza ginekologa. Jeśli chcemy nawiązać i utrzymać silną więź z pacjentami musimy zadbać o to, żeby w chwilach, gdy pacjent przeżywa chwile radości, okazać mu empatię. Uzna wówczas lekarza za swojego sprzymierzeńca i chętnie będzie do niego wracać.  Warto więc starać się, by pacjentki czuły się w gabinecie komfortowo.

Jak radzić sobie z emocjami pacjentek w trakcie wizyty w gabinecie ginekologicznym?

Gniew (złość)

Gniew to reakcja emocjonalna na niepowodzenie lub wzburzenie emocjonalne, czasami z nastawieniem agresywnym (złość), będąca reakcją na działanie interpretowane jako skierowana negatywnie akcja zaczepna[2].

Gniew u ginekologa to uczucie, które może wiązać się np. z czasem oczekiwania na wizytę, niezrozumieniem potrzeb pacjenta lub zbagatelizowaniem jego problemu. Niektóre osoby nie potrafią zapanować nad gniewem i wtedy sytuacja może stać się bardzo nieprzyjemna. Co zrobić, gdy ktoś na nas krzyczy?

a) pierwszą rzeczą jaka powinniśmy zrobić jest próba uspokojenia pacjenta,

b) postaraj się dowiedzieć, co go wprawiło w taki stan, jeśli Ci się to uda to najczęściej możliwe będzie rozwiązanie konfliktu bez dalszej konfrontacji – często powody wybuchów gniewu są błahe i łatwo można rozwiązać taką sytuację w spokojnej atmosferze,

c) staraj się wykazywać empatię – postaw się na miejscu pacjenta,

c) pamiętaj,  że zachowując spokój, osiągniesz porozumienie łatwiej i szybciej.

Jeśli to nie pomaga i pacjent nadal krzyczy:

a) możesz powiedzieć: „Proszę na mnie nie krzyczeć. Jeśli się Pan/Pani nie uspokoi, będę zmuszony Pana/Panią wyprosić z gabinetu”,

b) jeśli pacjent nie posłucha, wyproś go z gabinetu. Możesz wówczas powiedzieć: ,,Porozmawiamy, gdy się Pan/Pani uspokoi”

c) jeśli przy następnej okazji pacjent znowu będzie nieprzyjemny, zareaguj tak samo.

Nie wdawaj się w konflikt, rozpocznij ponownie rozmowę dopiero, gdy pacjent się uspokoi.

Dla wielu lekarzy sytuacje tego typu są bardzo trudne a perspektywa wyproszenia kogoś z gabinetu nieodpowiednia. Jednak należy pamiętać, że w gniewie niewiele konstruktywnego jesteśmy w stanie zrobić ani ustalić. Sytuacja często może odbić się też na lekarzu, który również ma swoje emocje i może się zdenerwować. Należy jednak pamiętać, że odpowiadanie na zaczepki i krzyczenie w odwecie nie jest najlepszym rozwiązaniem.

Smutek (płacz)

Smutek to emocjonalny ból powiązany z uczuciem niekorzystnej sytuacji, stratą, rozpaczą, żałobą, żalem, bezradnością oraz rozczarowaniem[3].

Jest to uczucie, które w gabinecie ginekologicznym może towarzyszyć poronieniu, zdiagnozowaniu choroby czy brakiem możliwości poradzenia sobie w określonej sytuacji. Niestety w gabinecie ginekologa to uczucie pojawia się dość często. Jak wtedy reagować, aby nie pogorszyć sytuacji i nie wywołać wybuchu płaczu?

Zdarzają się pacjenci, którzy są nadwrażliwi bądź zmagają się z problemami natury emocjonalnej. Jednak nawet bez takich problemów, może zdarzyć się, że pacjentka po bardzo ciężkim dniu może zostać wyprowadzona z równowagi przez coś to wydawałoby się drobnostką.  Najczęściej jednak uczucie smutku i ewentualny płacz pojawiają się w sytuacji przekazania złej wiadomości na temat zdrowia pacjenta. Możesz stosować się wtedy do kilku wskazówek:

a) potraktuj swojego pacjenta z empatią i postaraj się zrozumieć jego zachowanie,

b) możesz zapytać czy pacjent chce zostać sam i jeśli odpowiedź jest twierdząca, wyjdź na chwilę z gabinetu i pozwól mu się uspokoić – nikt nie lubi płakać w obecności obcej osoby

c) jeśli pacjent potrzebuje porozmawiać – wysłuchaj go i spokojnie odpowiedz na jego pytania i wątpliwości związane z jego stanem zdrowia

d) jeśli pacjent płacze, potraktuj to jako normalną reakcję, nie rób z tego wielkiej sprawy a przy kolejnym spotkaniu nie przypominaj o tym incydencie

e) zachowaj dyskrecję – zbudujesz, dzięki temu dobre relacje z pacjentem i zyskasz jego  zaufanie

Jak radzić sobie z emocjami pacjentek w trakcie wizyty w gabinecie ginekologicznym?

Strach

Strach to stan silnego emocjonalnego napięcia, pojawiający się w sytuacjach realnego zagrożenia, naturalną reakcją organizmu jest np. odruch silnego napięcia mięśni a w konsekwencji ucieczka lub walka[4].

Strach może pojawić się w wielu sytuacjach. Są pacjentki, które boją się nawet samego  badania ginekologicznego. Może się to objawiać napięciem mięśni, które utrudnia przeprowadzenie procedury, powoduje to że badanie może być bardziej bolesne
i nieprzyjemne dla pacjentki. Aby rozwiązać taką sytuację spróbuj uspokoić pacjentkę, zaproponuj jej mniejszy wziernik i użyj lubrykantu, który sprawi, że badanie będzie bardziej komfortowe. Strach przed badaniem może pojawić się też u młodych kobiet, które odwiedzają ginekologa po raz pierwszy. W takiej sytuacji postaraj się stworzyć bezstresową atmosferę, rozmawiaj naturalnie i spokojnie, warto też zaproponować założenie odzieży jednorazowej, która sprawi że pacjentka będzie czuła się pewniej.

Tokofobia

Aż 13% kobiet niebędących w ciąży doświadcza lęku związanego z urodzeniem dziecka powodującego odraczanie lub unikanie ciąży (Hofberg K.M., Brockington I.F, 2001). Jeśli lęk przed porodem poprzedza ciążę i jest tak intensywny, że prowadzi do unikania zajścia w ciążę bądź urodzenia dziecka, traktowany jest jako fobiczny i nazywany tokofobią. (Hofberg K., Ward M.R., 2003).

Tokofobia zaliczana jest do zaburzeń lękowych, jednakże wciąż brakuje konkretnych kryteriów diagnostycznych potrzebnych do rzetelnego zdefiniowania tego zjawiska. Kiedy pojawia się w wieku nastoletnim, u kobiety, która nie była jeszcze w ciąży, rozpoznaje się tokofobię pierwotną. U części kobiet silny strach przed porodem powoduje odsunięcie w czasie lub całkowitą rezygnację z ciąży. Zagwarantowanie przeprowadzenia porodu operacyjnego pomaga niektórym kobietom podjąć decyzję dotyczącą macierzyństwa. Kobiety z tokofobią pierwotną stosują kilka różnych metod antykoncepcyjnych równocześnie, lub rezygnują z współżycia do czasu uzyskania gwarancji lekarza położnika na wykonanie cc (Hofberg, Brockington, 2001). Tokofobia bywa również przyczyną proszenia o wasektomię i sterylizację (Ekblad, 1961). Niektóre z cierpiących kobiet pomimo wielkiej chęci posiadania dziecka, decydują się na usunięcie ciąży lub rozpoczynają postępowanie adopcyjne. Kiedy
w wyniku traumatycznego przebiegu porodu pojawia się patologiczny strach dotyczący kolejnego porodu, rozpoznaje się tokofobię wtórną. Zespół ten może również wystąpić po normalnym porodzie, poronieniu, terminacji ciąży lub narodzinach martwego dziecka (Hofberg, Ward 2003).

W Polsce takofobia jest wskazaniem do cesarskiego cięcia, jednak jej stwierdzenie musi być potwierdzone przez lekarza psychiatrę. Jeśli lekarz ginekolog spotyka się z takim przypadkiem powinien skierować kobietę do lekarza psychiatry, który może zalecić specjalistyczne leczenie. Często jest jednak tak, że kobiety pojawiają się u psychiatry gdy jest już zbyt późno na leczenie (tuż przed terminem porodu) i jedynym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest rozwiązanie ciąży drogą cesarskiego cięcia.

Strach przed porodem może objawiać się też na poziomie nie stanowiącym zagrożenia dla matki i dziecka, wtedy najlepszym rozwiązaniem jest edukacja przedporodowa. Udowodniono, że im kobieta więcej wie na temat przebiegu porodu tym mniej się go boi (Gayathri K.V., Raddi S.A., Metgud M.C., 2010). W edukacji przedporodowej bardzo dobrze zdają egzamin szkoły rodzenia, w których położne edukują przyszłe mamy odnośnie przygotowania do i przebiegu samego porodu. Warto więc zachęcać pacjentki do chodzenia na tego typu zajęcia.

Podsumowanie

Emocje pacjentek mogą być dużym problemem w pracy lekarza ginekologa. Radzenie sobie z emocjami innych ludzi bywa niełatwe, jednak zawsze warto wykazać się empatią i postawić się w roli pacjenta. Dzięki słuchaniu i próbie zrozumienia dlaczego dany człowiek zachowuje się w określony sposób, łatwiej będzie nam rozwiązać problem i mu pomóc, unikając tym samym nieprzyjemnych sytuacji. Staraj się by pacjenci czuli się w Twoim gabinecie bezpiecznie i stwórz atmosferę niesienia pomocy w trudnych sytuacjach, proponuj rozwiązania. Wtedy nawet w najtrudniejszych sytuacjach pacjenci będą czuli wsparcie i na pewno wrócą na kolejną wizytę.

[1] https://pl.wikipedia.org/wiki/Rado%C5%9B%C4%87_(emocja) 14.08.2019

[2] https://pl.wikipedia.org/wiki/Gniew_(emocja) 14.08.2019

[3] https://pl.wikipedia.org/wiki/Smutek 14.08.2019

[4] https://pl.wikipedia.org/wiki/Strach 14.08.2019

Autor artykułu: Redakcja Meringer